نهی قرآن از پرخوری و اسراف
علی اسعدی
یکی از دریچه های اعجاز علمی قرآن توصیه های قرآن در باب مسایل طبی و پزشکی است. توصیه هایی که حکمت های آن تا مدت ها بر مسلمانان و دانشمندان جهان مخفی بوده و گذشت زمان روز به روز وجه تأکید یا تحریم آن را روشن تر می ساخت. مسلمانان نیز با سر سپردن به این تعالیم حیات بخش، جسم و جان خویش را جلا می دادند و منتظر کشف اسرار و حکمت های آن توسط علم و دانش جدید نبودند هر چند کشف هر یک از این اسرار توسط دانش نوین، جلوه حقیقت را بر آنان روشن تر می ساخت و ایمان قلبی آنان را افزون می نمود.
توصیه های طبی قرآن گاه در شکل منهیات بوده و مخاطبین خود را از برخی امور برحذر داشته و در حقیقت نقش «پیشگیری» را دارد یکی از این دستورات نهی از پرخوری و اسراف است.
قرآن در توصیه ای عام، مخاطبان خود را از «اسراف» برحذر می دارد و می فرماید؛ «اسراف کاران برادران شیطانند.» که این اسراف شامل همه گونه موارد زیاده روی در خوردن، خوابیدن، پوشیدن و... می گردد. در توصیه ای خاص تر، آیات قرآن انگشت تأکید خود را بر نهی از اسراف در خوردن و آشامیدن می گذارد و می فرماید: «کلوا و اشربوا و لاتسرفوا انه لایحب المسرفین»(اعراف/31) در روایات نیز چنین تأکیداتی دیده می شود.
دانشمندان علم پزشکی ضررهای فراوانی برای پرخوری برشمرده اند که به برخی از آن ها بطور کوتاه و فهرست وار اشاره می کنیم وعلاقمندان را به کتاب های مربوطه ارجاع می دهیم.
1) سوءهاضمه و گشاد شدن معده که بزرگ شدن شکم را در پی خواهد داشت.
2) سوزش معده بویژه اگر غذا چرب باشد.
3) پرخوری باعث عبور برخی میکروب ها و ویروس های بیماری زا از معده و نفوذ به سایر اجزاء و در نتیجه ابتلای شخص به بیماری هایی از قبیل، وبا، تیفوئید و... می گردد.
4)بزرگ شدن معده که می تواند منجر به مرگ شود.
5) تصلب شرائین
6) نقرس
7)سنگ کلیه، نارسایی های کبد و انواع سکته ها(1)
علاوه بر آن چه گفته شد اسراف در بعضی غذاها نظیر گوشت ها و موادقندی خود مرض های خاصی را به همراه دارد(2) که هدف ما بیان تمام این مسائل نیست.
پرخوری علاوه بر آثار سوءجسمی، آثار روحی و روانی بدی نیز به دنبال دارد، مانند سستی اراده و کودنی و میل به خواب. از طرفی پرخوری شهوت جنسی را افزایش می دهد و غالبا روحیه انسان را تغییر داده و او را به خوی حیوانی نزدیک می سازد. لقمان خطاب به فرزندش می فرماید: «فرزندم! اگر معده پر گردید، تفکر، به خواب می رود و حکمت لال می شود و اعضای بدن از عبادت باز می مانند.»(3)
طبرسی در مجمع البیان نقل می کند که هارون الرشید، طبیبی مسیحی داشت که مهارت او در طب معروف بود. روزی این طبیب به یکی از دانشمندان اسلامی گفت من در کتاب آسمانی شما چیزی از طب نمی یابم در حالی که دانش مفید بر دو گونه است: علم ادیان و علم ابدان. او در پاسخ گفت: خداوند همه دستورات طبی را در نصف آیه از کتاب خویش آورده است «کلوا و اشربوا و لاتسرفوا» و پیامبر ما نیز طب را در این دستور خویش خلاصه کرده است: «المعده بیت الادواء و الحمیه رأس کل دوا...؛ معده خانه همه بیماری ها است و امساک و پرهیز، سرآمد همه داروهاست.»
طبیب مسیحی چون این سخن را شنید گفت: قرآن شما و پیامبرتان برای جالینوس (طبیب معروف) طبی باقی نگذارده است.(4)
آری هر چند این دستور قرآن ساده به نظر می رسد اما امروزه یکی از مهم ترین دستورات بهداشتی و پزشکی است که توجه به آن موجب پیشگیری از بسیاری بیماری ها است.
.1 طب در قرآن، دکتر عبدالحمید دیاب و دکتر احمد قرقوز، ترجمه علی چراغی، ص 138 و نیز تفسیر نمونه، ج6، ص .153
.2همان منبع، ص .139
.3همان منبع.
.4 مجمع البیان، طبرسی، ذیل آیه، تفسیر نمونه، ج6، ص 153-.154
منبع: کیهان